Hoofdstuk 3 - Paragrafen

3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

We zijn als provincie in een tijd beland, waarin de politieke situatie op nationaal en internationaal niveau in rap tempo verandert. Dit terwijl de provincie voor grote en complexe opgaven staat. Daarbij komt dat wij, om onze bijdrage binnen deze opgaven te realiseren, afhankelijk zijn van externe factoren. Een belangrijke externe factor is de naderende herijking van het provinciefonds, welke naar verwachting een negatieve invloed op de exploitatiebegroting heeft vanaf het jaar 2025. Daarnaast worden we wellicht geconfronteerd met kosten in verband met onvoldoende reizigersopbrengsten en blijven we in deze tijd waakzaam op zaken zoals cybersecurity. Middels de kaderbrief 2024-2027 (pagina 35) hebben we u geïnformeerd over diverse risico’s die we zien. Voor een aantal zijn er restrisico’s opgenomen in het provinciaal risicomanagementsysteem. Deze tijd van verandering vraagt om een verhoogd aanpassingsvermogen van de provincie. Risicomanagement draagt hier in belangrijke mate aan bij.

Er zijn vanuit de inventarisatie van risico’s, waarbij onvoldoende beheersmaatregelen tegenover staan, in totaal 186 risico's geïdentificeerd en opgenomen in ons risicomanagementsysteem. Van de 186 hebben 94 risico’s een financieel effect. Het totaalbedrag waarover de provincie risico loopt (momentopname) bedraagt € 163,8 miljoen. Het is statistisch onwaarschijnlijk dat alle opgenomen risico’s zich tegelijkertijd voordoen.

Op basis van de Monte Carlo-analyse blijkt met een zekerheid van 90% (landelijke norm) dat een weerstandsvermogen van € 26,7 miljoen voldoende is om alle risico’s op te vangen.

In het onderstaande overzicht wordt de top 10 van het aantal risico's gepresenteerd. Dit zijn de risico’s met de hoogste impact op het benodigd weerstandsvermogen. Deze risico’s zijn samen goed voor circa 62% van de berekende omvang van het benodigd weerstandsvermogen. De Financiële Klasse is bepaald op het maximaal financieel risico. Als het verwachte financieel gevolg bekend is, is dat ingevuld onder financieel gevolg. Zo niet, dan is het maximale financieel gevolg ingevuld.

Nr.

Risico

Kans Klasse

Financiële Klasse

Financieel gevolg

Invloed

1

Achterblijven van de reizigersopbrengsten in de concessie

10% - 30%

> € 5 mln.

Max € 20,0 mln.

18,68%

2

Effect herijking provinciefonds op de begroting

10% - 30%

> € 5 mln.

Max € 20,0 mln.

13,34%

3

Garantiefonds Energie

10% - 30%

> € 5 mln.

€ 3,9 mln.

10,36%

4

Er vindt een cyberincident plaats

30% - 50%

€ 2,5 mln. - € 5,0 mln.

Max € 5,0 mln.

3,98%

5

Uitlekken van vertrouwelijke informatie

10% - 30%

€ 2,5 mln. - € 5,0 mln.

Max € 5,0 mln.

3,24%

6

ICT- gerelateerde voorvallen

0% - 10%

> € 5 mln.

Max € 10,0 mln.

3,20%

7

Hart van de Heuvelrug, Project Oude Tempel: natuur inclusief bouwen

10% - 30%

€ 2,5 mln. - € 5,0 mln.

Max € 2,6 mln.

2,54%

8

Baggerdepot oostelijke Vechtplassen

0% - 10%

€ 2,5 mln. - € 5,0 mln.

€ 3,5 mln.

2,36%

9

Tegenvallend fondsrendement ROM

10% - 30%

€ 2,5 mln. - € 5,0 mln.

Max € 4,0 mln.

2,13%

10

Hart van de Heuvelrug, Project Oude Tempel: hogere opbrengst gronduitgifte

10% - 30%

Geen negatieve financiële gevolgen

       € -1,97 mln.

2,37%

1.  Achterblijven reizigersopbrengsten in de concessie (eerder: terugvallen reizigersopbrengsten in de concessie)
Reizigersaantallen blijven achter. Op dit moment vallen de aantallen nog wel binnen de bandbreedtes, maar het risico dat de reizigersaantallen achterblijven bij de prognoses wordt door de trage stijging steeds groter. Hoge rituitval ondermijnt het vertrouwen van de reizigers in het OV. Dit zorgt voor een neerwaartse druk op de reizigersaantallen (en dus op de opbrengsten). Deze ontwikkeling is de laatste maanden sterker geworden. Daarnaast worden dit jaar en volgend jaar de tarieven hoog geïndexeerd (LTI index 2023: 7,24%), wat ook tot minder vraag kan leiden. De indexering voor 2024 is later in het jaar beschikbaar. Tot slot maakt ook de herijking van de Studenten-OV Jaarkaart (SOV) dat er mogelijk minder inkomsten staan tegenover een gelijkblijvende of zelfs gestegen vraag. Deze laatste twee ontwikkelingen zorgen ervoor dat er onzekerheid bestaat of de reizigersopbrengsten in 2024 weer op het niveau van 2019 zijn. De provincie moet de concessiehouder hiervoor compenseren. Gedurende 2023 zullen wij de reizigersopbrengsten monitoren en dit risico met de jaarrekening 2023 evalueren.

2. Effect herijking provinciefonds op de begroting
Vermoedelijk wordt per 1 januari 2025 een nieuw verdeelmodel voor het provinciefonds ingevoerd. Het nieuwe verdeelmodel is gebaseerd op de jaarrekeningen 2020 van alle provincies. Het model moet nog worden geactualiseerd naar het invoeringsjaar, maar de provincie Utrecht is naar verwachting een nadeelprovincie. Dit betekent dat de provincie Utrecht op termijn een lagere uitkering zal ontvangen uit het provinciefonds. Het nadeel is berekend op ongeveer € 20 miljoen. Bij de invoering zal ook een ingroei pad bepaald worden. In de Kaderbrief 2024-2027 is voorzichtigheidshalve uitgegaan van een periode van 4 jaar met een ingroei van 25% per jaar. Echter het daadwerkelijk verloop van de ingroei is onzeker. Daarom is er een risico opgevoerd in het provinciaal risicomanagementsysteem.

3. Garantiefonds Energie
Voor het stimuleren van de energietransitie maken we gebruik van het Energiefonds dat wordt beheerd door Stichting Energietransitie Utrecht (SETU). Wij hebben een borgstelling afgegeven voor SETU van maximaal € 16 miljoen, waardoor zij datzelfde bedrag konden lenen. Zij verstrekken daarvan leningen aan projecten die elders niet gefinancierd kunnen worden en een bijdrage leveren aan de energietransitie. Eind 1e kwartaal 2023 is hiervan ongeveer € 9,2 miljoen uitgezet en zit er voor € 6,2 miljoen aan mogelijke projecten in de pijplijn. De bedoeling is dat met de aflossingen weer nieuwe leningen kunnen worden verstrekt. Om het risico op het niet kunnen terugbetalen van de leningen te kunnen beheersen, is onder andere € 4 miljoen in de reserve weerstandsvermogen gestort.

4.  Er vindt een cyberincident plaats
Er bestaat een kans dat de provincie wordt geconfronteerd met een cyberincident (hack, ransomware aanval, inbraak, etc.). Het is, ondanks getroffen beheersmaatregelen, echter onmogelijk om dit volledig te voorkomen. De inzet van de provincie is bedoeld om de kans dat een cyberincident gebeurt te verminderen en de impact bij een incident te beperken.

Interprovinciaal is provincie Utrecht sinds januari 2023 aangesloten bij het ISAC (Information Sharing and Analysis Center), een sectoraal overleg over cybersecurity. In een ISAC wordt een vertrouwde omgeving gecreëerd met organisaties uit dezelfde sector om gevoelige en vertrouwelijke informatie over incidenten, dreigingen, kwetsbaarheden, maatregelen en leerpunten op het gebied van cybersecurity te delen. Het doel van het IP-ISAC is om door uitwisseling van kennis en ervaring de digitale weerbaarheid van de provincie te verhogen. Door samenwerking tussen de provincies wordt informatie sneller ontvangen en ontstaat een (beter) situationeel beeld van de potentiële dreigingen. We kunnen aanvallen eerder detecteren, risico-inschattingen worden verbeterd en effecten van mitigerende maatregelen worden beter beoordeeld.

5. Uitlekken van vertrouwelijke informatie
Op basis van de Meldplicht Datalekken zijn organisaties die privacygevoelige gegevens opslaan en/of verwerken, verplicht om een datalek bij de Autoriteit Persoonsgegevens te melden als er sprake is van mogelijke risico’s voor de betrokkenen. Het begrip datalek is hierbij breed gedefinieerd. Voorbeelden van een potentieel datalek zijn onder andere een verloren USB-stick of laptop, ongeoorloofde toegang tot systemen met persoonsgegevens of het versturen van een email met privacygevoelige gegevens naar een onjuiste persoon.

Het niet melden van dergelijke incidenten kan naast eventuele schadeclaims van derden ook leiden tot boetes van de toezichthouder. Dit geldt ook voor het niet of onvoldoende inlichten van betrokkenen, of onvoldoende zorgvuldige beveiliging van en omgang met privacygevoelige informatie. Onder de Europese AVG kunnen maximale boetes worden opgelegd tot (theoretisch) € 20.000.000 of 4% van de jaaromzet. De organisatie heeft het afgelopen jaar geïnvesteerd in de kennis en in het bewustzijn van de medewerkers hierover.

6. ICT- gerelateerde voorvallen
Door de toenemende digitalisering van ons werk neemt ook de afhankelijkheid van IT-middelen en services toe. Uitval of het niet beschikbaar zijn van IT-middelen en services heeft een grote impact op de continuïteit van onze werkzaamheden en onze bedrijfsvoering. We monitoren de beschikbaarheid van onze systemen dan ook continu en passen onze maatregelen daartoe aan. We hebben onder andere de volgende maatregelen actief:

  • Een (actueel) bedrijfscontinuïteitsplan;
  • Voldoende controle op toegang door autorisatie maatregelen (two-factor authenticatie);
  • Zorgen voor uitwijkprocedures in overeenkomsten met leveranciers en hostingpartners en opvang bij stroomuitval (signalering en inschakelen experts bij uitval);
  • Moderniseren van ICT-infrastructuur en regelmatig onderwerpen aan een DRA (diepgaande risicoanalyse) waarbij nieuwe of aangepaste programmatuur grondig wordt getest voor implementatie.

7. Hart van de Heuvelrug, project Oude Tempel: natuur inclusief bouwen
Oude Tempel is één van de projecten van het programma Hart van de Heuvelrug. In dit programma zijn de projecten onderverdeeld in trekkerschap tussen Zeist, Soest en de provincie Utrecht. De provincie is voor dit programma financieel eindverantwoordelijk. Dat is vastgelegd in de samenwerkingsovereenkomst Hart van de Heuvelrug in 2015. De gemeente Soest is trekker van het project Oude Tempel.
Het ontwikkelproject Oude Tempel is gesitueerd in een bosrijk gebied. Om zoveel mogelijk rekening te houden met de bestaande bomen is een inventarisatie gemaakt. De mogelijkheid is aanwezig dat het opgestelde verkavelingsplan aangepast moet worden om meer bomen te kunnen behouden. Dit kan leiden tot minder minder kavels en/of minder aantrekkelijke kavels, wat kan uitmonden in een lagere verkoopopbrengst van het project.

Dit risico kent een andere oorzaak dan de genoemde kans op extra opbrengsten bij het project Oude Tempel (zie ook risico 10). Daarom zijn deze apart inzichtelijk gemaakt.

8. Baggerdepot oostelijke Vechtplassen
Het baggerdepot op de huidige locatie is strijdig met de provinciale regelgeving, specifiek artikel 6.45 lid b van de Interim Omgevingsverordening (IOV). Gedeputeerde Staten hebben in 2023 besloten de vergunning te verlenen op basis van de hardheidsclausule IOV. Dit is gebeurd na een integrale afweging van provinciale belangen. De realisatie van het baggerdepot weegt met het oog op de te revitaliseren natuur Kaderrichtlijn water en recreatie zwaarder dan de (tijdelijke) verstoring van de ganzen in het ganzenrustgebied. Zo kan het gebiedsakkoord Oostelijke Vechtplassen worden uitgevoerd. Het depot mag niet langer dan drie jaar op de huidige locatie aanwezig zijn en na afronding van het baggerproject moet de functionaliteit als ganzenrustgebied worden hersteld. Daarnaast moet compenserend areaal ganzenrustgebied worden aangewezen, zodat de winterrust voldoende kan worden gegarandeerd. Zo voldoen we aan de afspraken uit de Utrechtse uitwerking van het Ganzenakkoord. Het opgenomen risico bestaat uit het juridisch sneuvelen van de vergunning (door bezwaar/beroep). Daardoor wordt uiteindelijk ook schade geleden bij andere onderdelen van het gebiedsakkoord, die als gevolg van het sneuvelen van de vergunning niet kunnen worden uitgevoerd met het baggerdepot op de huidige locatie (en de te maken kosten in de daaropvolgende zoektocht naar een alternatieve locatie). Vooral de borging van compenserend areaal is zeer belangrijk. Dit geldt expliciet in de maand maart, wanneer de eerste ontheffingen beheer en schadebestrijding gebruikt mogen worden (en er dus op standganzen geschoten wordt in de rest van de provincie). Dit komt omdat juist dan de functionaliteit als ganzenrustgebied voor de trekganzen cruciaal is. Deze beheersmaatregel is ecologisch en juridisch van grote waarde, ook om aan de voorwaarden van de Utrechtse uitwerking van het Ganzenakkoord te kunnen voldoen

9. Tegenvallend fondsrendement ROM
De provincie Utrecht heeft in totaal € 16 miljoen gestort als aandelenkapitaal in de ROM Regio Utrecht voor financiële ondersteuning aan startups, scale-ups en innovatief MKB. Hiervoor is € 4 miljoen toegevoegd aan het weerstandsvermogen gezien de aanname van het risico op basis van ervaringscijfers bij andere ROM’s die veelal een risicopercentage hanteren van 25%.
De ROM monitort en rapporteert op kwartaalbasis de performance van het gehele portfolio van het participatiefonds.  

Onze huidige risico-inschatting blijft 25% mede omdat de aannames voor de bepaling van dit percentage niet gewijzigd zijn. Voor de meer risicovolle fondsen binnen de ROM, zoals het POC-fonds en VVF-fonds, lopen wij geen risico omdat wij de fondsstortingen als lasten in de exploitatie nemen. In 2022 is er verlies gedraaid in het participatiebedrijf (investeringen). Op dit moment verwachten wij geen duurzaam verlies maar zien we een te verwachten patroon waarbij de fiscale waarde door zeer voorzichtig waarderen de komende jaren achteruit zal gaan omdat de positieve resultaten waarmee verliezen goed kunnen worden gemaakt pas gemiddeld na 7 jaar bij verkoop optreden.

10. Hart van de Heuvelrug, project Oude Tempel: Hogere opbrengst gronduitgifte
Oude Tempel is één van de projecten van het programma Hart van de Heuvelrug. In dit programma zijn de projecten onderverdeeld in trekkerschap tussen Zeist, Soest en de provincie Utrecht. De provincie is voor dit programma financieel eindverantwoordelijk. Dat is vastgelegd in de samenwerkingsovereenkomst Hart van de Heuvelrug in 2015. De gemeente Soest is trekker van het project Oude Tempel.
Er is een verkaveling opgesteld. Mocht er ontheffing verleend worden in het kader van de Wet natuurbescherming, dan kunnen er extra kavels worden uitgegeven aan de oostzijde. Dit leidt tot extra inkomsten waarmee nu geen rekening is gehouden.

Deze pagina is gebouwd op 11/07/2023 16:37:03 met de export van 11/07/2023 16:28:32