4. Energietransitie | Begroting 2024

Programmadoel

Toelichting op programmadoel
De provincie Utrecht versnelt de energietransitie met aandacht voor de haalbaarheid en betaalbaarheid voor alle inwoners. Het programmaplan Energietransitie 2020-2025 kent vier programmalijnen gericht op energiebesparing, duurzame opwek, innovatie en het geven van een goed voorbeeld. Door te sturen op energiebesparing en uitbreiding van productie van duurzame energie dragen we bij aan het bereiken van de doelen van het Klimaatakkoord. Met de Aanpak Inclusieve Energietransitie 2021-2025 zorgen we ervoor dat we dit op een voor alle inwoners haalbare en betaalbare manier doen. In de Omgevingsvisie is opgenomen dat de provincie Utrecht zo spoedig mogelijk en uiterlijk in 2050 CO2-neutraal wil zijn. Om dit te bewerkstelligen dient het energiesysteem (ver) vóór 2050 CO2-neutraal te zijn. In 2030 willen we dat minimaal 55% van het elektriciteitsgebruik hernieuwbaar wordt opgewekt op het eigen grondgebied. Het realiseren van deze ambitieuze doelstellingen is een gezamenlijke opgave waarvoor de inzet van de rijksoverheid, gemeenten en andere partijen uit het Klimaatakkoord randvoorwaardelijk is. Ook andere begrotingsprogramma’s dragen bij aan het verlagen van de CO2-uitstoot. Zie de klimaatparagraaf voor een overzicht van alle provinciale maatregelen. Een van de belangrijkste uitdagingen voor de energietransitie op dit moment is de netcongestie. Het aanbod van decentraal opgewekte duurzame energie door o.a. zon en wind is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Ook de vraag naar elektriciteit neemt sterk toe onder invloed van de elektrificatie (door de ambities op het gebied van verduurzaming) en de wens tot (geopolitieke) onafhankelijkheid van aardgas. De vraag naar elektriciteit en het aanbod van elektriciteit is groter dan het elektriciteitsnet aankan. Dit leidt tot file (congestie) op het stroomnet, waardoor duurzaam opgewekte stroom niet altijd aan het net kan worden teruggeleverd en grootverbruikers inmiddels al geen aansluiting meer kunnen krijgen. Dit zet diverse ambities van de provincie Utrecht op het gebied van onder andere woningbouw, bedrijven(terreinen), mobiliteit en energietransitie onder grote druk. Het Rijk en de netbeheerders hebben de provincie gevraagd om hier samen met de regio's meer (ruimtelijke) regie op te pakken. In 2024 ontwikkelen we een visie op het Utrechtse energiesysteem (Energievisie). Dit is onder andere nodig om te kunnen prioriteren bij de programmering van de energie-infrastructuur. We bouwen hierbij voort op het Nationaal Programma Energiesysteem (NPE) en gebruiken de Energievisie als bouwsteen bij de herijking van onze Omgevingsvisie.

Toelichting op programmadoel

De provincie Utrecht versnelt de energietransitie met aandacht voor de haalbaarheid en betaalbaarheid voor alle inwoners. Het programmaplan Energietransitie 2020-2025 kent vier programmalijnen gericht op energiebesparing, duurzame opwek, innovatie en het geven van een goed voorbeeld. Door te sturen op energiebesparing en uitbreiding van productie van duurzame energie dragen we bij aan het bereiken van de doelen van het Klimaatakkoord. Met de Aanpak Inclusieve Energietransitie 2021-2025 zorgen we ervoor dat we dit op een voor alle inwoners haalbare en betaalbare manier doen.

In de Omgevingsvisie is opgenomen dat de provincie Utrecht zo spoedig mogelijk en uiterlijk in 2050 CO2-neutraal wil zijn. Om dit te bewerkstelligen dient het energiesysteem (ver) vóór 2050 CO2-neutraal te zijn. In 2030 willen we dat minimaal 55% van het elektriciteitsgebruik hernieuwbaar wordt opgewekt op het eigen grondgebied. Het realiseren van deze ambitieuze doelstellingen is een gezamenlijke opgave waarvoor de inzet van de rijksoverheid, gemeenten en andere partijen uit het Klimaatakkoord randvoorwaardelijk is. Ook andere begrotingsprogramma’s dragen bij aan het verlagen van de CO2-uitstoot. Zie de klimaatparagraaf voor een overzicht van alle provinciale maatregelen.

Een van de belangrijkste uitdagingen voor de energietransitie op dit moment is de netcongestie. Het aanbod van decentraal opgewekte duurzame energie door o.a. zon en wind is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Ook de vraag naar elektriciteit neemt sterk toe onder invloed van de elektrificatie (door de ambities op het gebied van verduurzaming) en de wens tot (geopolitieke) onafhankelijkheid van aardgas. De vraag naar elektriciteit en het aanbod van elektriciteit is groter dan het elektriciteitsnet aankan. Dit leidt tot file (congestie) op het stroomnet, waardoor duurzaam opgewekte stroom niet altijd aan het net kan worden teruggeleverd en grootverbruikers inmiddels al geen aansluiting meer kunnen krijgen. Dit zet diverse ambities van de provincie Utrecht op het gebied van onder andere woningbouw, bedrijven(terreinen), mobiliteit en energietransitie onder grote druk. Het Rijk en de netbeheerders hebben de provincie gevraagd om hier samen met de regio's meer (ruimtelijke) regie op te pakken.

In 2024 ontwikkelen we een visie op het Utrechtse energiesysteem (Energievisie). Dit is onder andere nodig om te kunnen prioriteren bij de programmering van de energie-infrastructuur. We bouwen hierbij voort op het Nationaal Programma Energiesysteem (NPE) en gebruiken de Energievisie als bouwsteen bij de herijking van onze Omgevingsvisie.